Historyczny kalejdoskop znad brzegów jeziora Drawsko (cz.4)

JEZIORO TAJEMNIC. Starostwo drahimskie było tzw. królewszczyzną czyli posiadłością będącą własnością kolejnych królów polskich. W związku z tym starostwo drahimskie poddawane było lustracjom mającym na celu zinwentaryzowanie dochodów z dóbr królewskich. Dzięki temu udokumentowanych zostało dużo ciekawych informacji – pisze regionalista z Czaplinka Zbigniew Januszaniec, w czwartej części „kalejdoskopu”.

Niektóre z nich dotyczą jeziora Drawsko, które lustratorzy umieścili w wykazie jezior należących do drahimskiego zamku. W dokumentach z lustracji starostwa przeprowadzonej w czasach Zygmunta II Augusta, w 1565 roku, nazwa jeziora podana jest w formie identycznej z nazwą dzisiejszą: „Jezioro Drawsko”.

Urzędnicy przeprowadzający tę lustrację, w opisie jez. Drawsko podali, że ma ono 100 „toni niewodowych”. Pod pojęciem toni niewodowej należy rozumieć powierzchnię wody nadającej się do połowu ryb za pomocą niewodu (czyli ciągnionej sieci rybackiej). Dla porównania: w opisie pobliskiego, znacznie mniejszego jeziora Pławno podano, że ma ono tylko 7 toni niewodowych.

Jeziora, zwłaszcza wielkie jezioro Drawsko, miały duże znaczenie gospodarcze. Rozwijało się rybołówstwo. W 1565 roku na jeziorze Drawsko połowy prowadziło 36 rybaków. Z dokumentów lustracyjnych wynika, że ryby słodkowodne (na przykład „szczuki” – czyli szczupaki oraz „kleszcze” – czyli leszcze) solono wówczas w beczkach, podobnie jak współcześnie czyni się ze śledziami. W tamtych czasach był to jedyny możliwy sposób długotrwałego przechowywania złowionych ryb. Z XVI-wiecznych zapisów lustracyjnych z wynika, że dochody osiągane z jezior stanowiły wówczas około 20% wszystkich dochodów uzyskiwanych ze starostwa drahimskiego.

W dokumencie z 1565 roku sporządzonym przez urzędników lustrujących starostwo drahimskie napisano m.in. jakie ryby występują w jeziorze Drawsko. Cytat za tą informacją brzmi tak: „Są w nim sumy, sułwice, mrzewki, kleszcze, węgorze, ryby pospolite okrom karpi.” Zagadkę stanowią staropolskie nazwy: „sułwice” i „mrzewki”. Jakie ryby kryją się za tymi nazwami? Autorzy niektórych publikacji twierdzą, że „sułwica” to sieja, a „mrzewka” to brzana.

W materiałach z lustracji starostwa przeprowadzonej w 1630 roku za panowania Zygmunta III Wazy w opisie jeziora Drawsko znajdujemy zastanawiającą informację o spadku liczby rybaków z 36 do 3. Lustratorzy podają również  rozmiary tego jeziora: „/…/…wzdłuż sznurów 177, wszerz sznurów 18…/…/”. Sprawdźmy ten zapis. Przyjmując, że 1 sznur jest równy 44,66 m, otrzymujemy długość wynoszącą ok. 7,9 km i szerokość ok. 0,8 km. Zaskakuje oczywista niezgodność tych liczb ze stanem faktycznym. Współczesne publikacje przeważnie szacują maksymalną długość jeziora Drawsko,  mierzoną od krańca Zatoki Kluczewskiej do krańca Zatoki Manewrowej na 12,6 km, ale można się spotkać także z wielkościami: 10,6 km, 11 km lub  11,1 km. Różnie podawana jest także maksymalna szerokość jeziora. Przeważnie podawana jest szerokość 3,9 km, 6,9 km albo 7 km, przy czym te większe liczby dotyczą odległości dzielącej krańce zatok: Henrykowskiej i Ptasiej. Rozbieżności ze współczesnych publikacji w pewnym sensie usprawiedliwiają XVII-wiecznych lustratorów z błędów popełnionych przy podawaniu rozmiarów jeziora. Przeprowadzenie dokładnych pomiarów mocno rozczłonkowanego jeziora, z licznymi rynnowymi zatokami o różnej szerokości nie jest zadaniem łatwym. Nasuwa się jednak wniosek, że jest już najwyższy czas, by takie pomiary przeprowadzić i stworzyć warunki do ujednolicenia informacji na temat rozmiarów jeziora Drawsko.

W zapisach lustracyjnych z 1630 roku znalazło się wiele wzmianek mówiących o różnych konfliktach granicznych. Najczęściej chodziło o konflikty z margrabiami nowomarchijskimi, ale w dokumentach z lustracji odnotowano również spór graniczny między czaplineckimi mieszczanami a Golcami z Siemczyna o prawo do korzystania z nadjeziornego lasu Hamelbusch pokrywającego znaczną część półwyspu jeziora Drawsko między Zatoką Siemczyńską a Zatoką Chmielewską. Ten naturalny las, z pięknym drzewostanem bukowym, istnieje do dziś i należy do najcenniejszych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym obszarów leśnych nad jeziorem Drawsko. (cdn.)

                                                                                      Zb. Januszaniec