Historyczny kalejdoskop znad brzegów jeziora Drawsko (cz.1)

JEZIORO TAJEMNIC. Rzadko uświadamiamy sobie, że wielkie jezioro Drawsko wpłynęło w przeszłości nie tylko na kształt okolicznego osadnictwa, ale także na kształt tutejszej sieci drogowej – pisze regionalista z Czaplinka Zbigniew Januszaniec.

 

Gdy spojrzymy na mapę, zauważymy, że na zachód od Siemczyna bierze początek długie pasmo jezior, którego najbardziej zwarty fragment tworzą jeziora: Wilczkowo, Drawsko, Żerdno, Komorze, Rakowo, Brody, Kocie, Pile. W tym jeziornym paśmie, jezioro Drawsko wyróżnia się wielkością i bardzo rozczłonkowanym kształtem. W przeszłości jeziora te zadecydowały o kształcie sieci drogowej pokrywającej obszar Pojezierza Drawskiego. Wszystkie drogi o kierunku południkowym, a także niektóre drogi biegnące równoleżnikowo, muszą tu pokonywać dość wąskie przesmyki między jeziorami tworzącymi wspomniane wyżej pasmo. Duża liczba jezior sprawia, że wiele tutejszych dróg, po pokonaniu jednego przesmyku, kieruje się w stronę następnego. Często też drogi biegną wzdłuż jeziornych brzegów. Rzadko sobie uświadamiamy, że dzisiejszy kształt sieci drogowej, ściśle związany z ukształtowaniem terenu, został niemal w całości uformowany już przed wiekami, kiedy to względy topograficzne przy powstawaniu dróg miały znaczenie decydujące.

Wielkie jezioro Drawsko miało wyjątkowy wpływ na kształt okolicznej sieci drogowej. Przyjrzyjmy się drogom biegnącym w sąsiedztwie tego jeziora. Wzdłuż jego wschodniego brzegu przez przesmyki dzielące to jezioro od jez. Czaplino i od jez. Żerdno biegnie jedna z najważniejszych tras drogowych w tym rejonie: szosa Poznań – Kołobrzeg, pokrywająca się z ogólnym przebiegiem dawnego Szlaku Solnego łączącego Wielkopolskę z Kołobrzegiem. Strategiczne znaczenie przesmyków, przez które biegły drogi, miało niebagatelny wpływ na historię tutejszego osadnictwa. To nie przypadek, że w miejscu gdzie Szlak Solny przeciskał się między jez. Drawsko i jez. Żerdno, we wczesnym średniowieczu powstał gród obronny, a później zamek Drahim. Specyfikę przesmyku między tymi jeziorami dobrze oddają załączone zdjęcia lotnicze. To nie przypadek, że w miejscu, w którym Szlak Solny przeciskał się między jeziorami Drawsko i Czaplino, templariusze wznieśli zamek, przyczyniając się do powstania miasta Czaplinek. Ocenia się, że znakomite naturalne warunki obronne wynikające z sąsiedztwa jezior, w tym jeziora Drawsko, miały także wpływ na kształt średniowiecznego Czaplinka, który nie został w średniowieczu otoczony pierścieniem murów obronnych, ponieważ strome skarpy opadające w stronę jeziora Drawsko i jeziora Czaplino, a także łącząca te dwa jeziora rzeczka płynąca doliną o stromych brzegach, dostatecznie broniły dostępu do miasta. Nawet układ ulic czaplineckiej starówki ma ścisły związek z sąsiedztwem jeziora Drawsko. Główną oś średniowiecznego miasta wyznaczył bowiem Szlak Solny biegnący wzdłuż brzegu tego jeziora.

Również przesmyk między Zatoką Henrykowską (Siemczyńską) a jez. Wilczkowo, nie jest zwykłym miejscem. Tu zbiega się kilka dróg i lokuje się wieś Siemczyno z pałacem będącym dawną siedzibą Goltzów – właścicieli rozległych posiadłości sąsiadujących z jeziorem Drawsko. Wzdłuż opisanego wyżej pasma jezior biegnie najważniejsza w tym rejonie droga o przebiegu równoleżnikowym – dzisiejsza szosa nr 20, której znaczny odcinek między Siemczynem a Czaplinkiem biegnie wzdłuż zbocza doliny, na dnie której leży jezioro Drawsko. Związek przesmyków między jeziorami a kształtem sieci drogowej możemy zaobserwować także na załączonych fragmentach map z XX wieku i XXI wieku. Łatwo zauważymy charakterystyczny układ dróg polegający na tym, że drogi zbiegają się, by wspólnie pokonać przesmyk, a za przesmykiem ponownie rozbiegają się w różnych kierunkach. Zbiegi dróg w przesmykach mają charakter lokalnych węzłów komunikacyjnych będących nieraz istotnym czynnikiem miastotwórczym, jak było to na przykład w przypadku Czaplinka.

Na załączonych zdjęciach lotniczych i fragmentach map możemy prześledzić strukturę przestrzenną Czaplinka ukształtowaną w dużym stopniu przez drogi pokonujące przesmyk między jez. Drawsko a jez. Czaplino. (cdn.)

                                                                                          Zb. Januszaniec